Vandaag de dag bestaan er nog 5 soorten neushoorns: de witte neushoorn (zo'n 16.000 dieren) en zwarte neushoorn (zo'n 5500) in Afrika en de Indische neushoorn (zo'n 400), de Javaanse neushoorn (minder dan 80) en de Sumatraanse neushoorn (minder dan 50) in Azië.
De Afrikaanse neushoorns leven op de graslanden, savannes en in open bosgebieden. In Azië leven de neushoorns in tropische regenwouden, moerassen en riviergebieden. De soorten die heel lang geleden in Europa leefden, zoals de wolneushoorn en bosneushoorn, zijn al lang uitgestorven.
Onze omgang met neushoorns
- Neushoorns worden bewonderd om hun kracht, majestueuze en prehistorische voorkomen.
- Tegelijkertijd zijn ze al eeuwenlang bejaagd, zowel om sportieve als om commerciële redenen.
- In de 18e eeuw reisde een Indische neushoorn Clara 17 jaar langs steden in Europa. Ze werd in 1738 gevangen in India en enige tijd door de directeur van de VOC-vesting in Bengalen gehouden als huisdier. Daarna vertrok ze naar Rotterdam waar ze in 1741 arriveerde. Ze werd als exotisch dier voor amusement tentoongesteld op kermissen, markten en koninklijke paleizen. Daarnaast werd ze door de wetenschap geobserveerd. Ze stierf in 1758 in Londen.
- Stroperij is tegenwoordig de grootste bedreiging voor neushoorns. Hun hoorns zijn op de zwarte markt heel veel geld waard. In delen van Azië, zoals Vietnam en China, gelooft men dat de hoorn geneeskrachtige eigenschappen heeft. Geloofd wordt dat de hoorn seksueel stimulerend zou werken en kan helpen bij aandoeningen als koorts, reuma, jicht en kanker. Wetenschappelijk is dit niet bewezen. De hoorn bestaat gewoon uit keratine waaruit ook onze vingernagels bestaan.
- Ook wordt de hoorn gebruikt als statussymbool of verwerkt in sieraden en dolken. Elk jaar worden nog steeds neushoorns illegaal gedood om hun hoorns, ondanks strikte beschermingswetten.
- Legale trofeejacht vindt ook nog plaats. Dit gebeurt door rijke jachttoeristen die betalen om een neushoorn te mogen schieten als trofee. De trofee bestaat bijvoorbeeld uit de hoorn van de neushoorn.
- Neushoorns worden ook bedreigd doordat hun leefgebied verdwijnt door ontbossing, groei van de landbouw en de aanleg van infrastructuur.
- Er wordt ook veel gedaan om de dieren te beschermen. Diverse natuurbeschermingsorganisaties werken samen met lokale overheden in Afrika en Azië. Zo zijn er anti-stroperijteams, camera’s in de natuur, genetische databanken, fokprogramma’s en beschermde natuurreservaten.
De symboliek van neushoorns
- In de grotten van Chauvet en Lascaux in Frankrijk zijn tekeningen van neushoorns gevonden (30.000 - 20.000 jaar oud). De dieren tonen niet alleen aan dat deze dieren onderdeel uitmaakten van de leefomgeving van de mens destijds, maar symboliseerden waarschijnlijk ook kracht en overleving.
- In de middeleeuwen en renaissance werden neushoorns soms afgebeeld zonder dat de kunstenaar ze ooit had gezien. Het bekendste voorbeeld hiervan is de houtsnede 'Rhinocerus' (1515) van de Duitse kunstschilder Albrecht Dürer (1471-1528). Hij baseerde zijn afbeelding op een beschrijving van een neushoorn die als diplomatiek geschenk naar Lissabon was gebracht en daarna als cadeau terecht kwam bij de Paus in Rome. Hoewel anatomisch onjuist, werd Dürers afbeelding eeuwenlang als dé standaard gezien.
- In de moderne kunst staat de neushoorn vaak symbool voor bedreiging, overlevingskracht of het spanningsveld tussen mens en natuur. Zo hebben de Engelse kunstenaars Gillie & Marc een aantal hele grote kunstwerken met neushoorns gemaakt die mensen het belang van natuurbehoud willen meegeven en waarschuwen voor het uitsterven van wilde dieren.
- Kunstenaars gebruiken de hoorn als metafoor voor hebzucht, macht of destructie.
