Iedere aap in deze fotogalerij vertelt een verhaal over onze relatie met hen. De apen op het reliëf bij Artis (1872) laten zien dat we ze interessant en leuk vinden en daarom zijn gaan houden in dierentuinen. Het gebruik van de aap in de kunststroming van de jugendstil toont onze bewondering voor hun sierlijkheid. Het monument voor de aap in Bilthoven laat zien dat we apen gebruiken als proefdier voor o.a. medisch onderzoek vanwege hun genetische verwantschap met de mens. 

De symbolische betekenis die we apen hebben toegekend zien we o.a. bij apen die zijn aangebracht op gebouwen. Ze staan symbool voor ondeugendheid, waakzaamheid of bescherming of als grappig 'uithangbord' van een brillenwinkel (zie hierboven). Ook kunnen ze verwijzen naar een locatie: de chimpansee voor Afrika en de langoer voor het voormalige Nederlands Indië. 

Maar onze omgang met apen is breder en de symbolische betekenis die we ze hebben toegekend ook. 





Apen in de 19e eeuw

Apen in de 20e eeuw

Apen in de 21e eeuw

ONZE OMGANG MET APEN EN HUN SYMBOLIEK

Wereldwijd zijn er meer dan 500 verschillende soorten apen. Ze zijn verdeeld over twee grote groepen: apen van de Oude Wereld (uit de werelddelen Afrika en Azië) en apen van de Nieuwe Wereld (uit de werelddelen Midden- en Zuid-Amerika). Binnen de verschillende apensoorten nemen de mensapen een bijzondere positie in. Chimpansees, bonobo's, gorilla's en orang-oetangs hebben namelijk een hoge intelligentie en geen staart.


Onze omgang met apen

  • Apen kwamen in Nederland terecht in de Gouden Eeuw (17eeeuw) o.a. door de handel met Azië. Ze werden op de Vereenigde Oostindische Compagnie meegenomen uit als curiositeit, souvenir en handelswaar.
  • Apen werden gezien als een exotisch dier en werden destijds soms door rijke mensen als huisdier gehouden. Ook werden ze tentoongesteld in private menagerieën. In sommige landen hebben mensen nog steeds een aapje als huisdier. In Nederland is dat verboden.
  • Het tentoonstellen van apen gebeurde later voor vermaak op kermissen en in circussen en dierentuinen. In sommige landen worden ze gebruikt als dansaapje op straat (Indonesië) of om toeristen mee op de foto te laten gaan (o.a. Marokko en Thailand).
  • In sommige culturen in Afrika wordt er gejaagd op apen (bushmeat).
  • Apen worden veelvuldig gebruikt als proefdier, ook de grote mensaap de chimpansee. 
  • Apen zijn gebruikt als acteur in diverse Hollywoodfilms.


De symboliek van apen

  • In de westerse kunst symboliseerde de aap vaak menselijke ondeugden zoals luiheid, hebzucht, ijdelheid, dwaasheid, ondeugend en brutaliteit.
  • Op middeleeuwse schilderijen werd de aap soms met een ketting afgebeeld. Dat symboliseerde de zondige mens die zich vrijwillig had geketend aan zijn lage lusten: eten, drinken, feestvieren en onkuisheid.
  • Op schilderijen uit de 17e eeuw zie je apen die zijn afgebeeld in situaties die leken op het leven van de rijke burgerij. Ze werden drinkend, rokend, dansend, kaartend en muziek makend afgebeeld. Het werden grappige schilderijen, maar ze dienden tegelijkertijd als een manier om de spot te drijven met de gewoontes en de ijdelheid van de mens. Daarmee werd er vaak een satirische of moralistische boodschap overgebracht.
  • Kunstenaars gebruiken de aap nog steeds als spiegel voor menselijk gedrag, omdat we zo op elkaar lijken. Het biedt een mogelijkheid om op een subtiele manier kritiek te leveren op de maatschappij. Door apen mensen te laten nabootsen, vervaagt de grens tussen mens en dier.
  • In de Chinese en Indiase cultuur heeft de aap een positieve betekenis. Zo staat de aap in het hindoeïsme, in de vorm van de god Hanuman, voor kracht, loyaliteit en toewijding. Apen worden in India ook getolereerd in tempels, omdat ze worden gezien als vertegenwoordigers van de god Hanuman.
  • In de beeldende kunst in Nederland zien we apen vanaf eind 19e eeuw afgebeeld. De apen in dierentuin Artis, opgericht in 1838 en met een eerste Apenhuis in 1851, vormde een plek om deze dieren te bestuderen.
  • Apen werden ook onderdeel van de kunststroming jugendstil (1890-1914) vanwege hun sierlijkheid. Wanneer er apen werden afgebeeld, waren dit apen met lange sierlijke staarten.
  • Aangezien apen van nature niet voorkomen in Nederland werden ze in de beeldende kunst ook afgebeeld om een locatie weer te geven, zoals Afrika of Azië.
  • In films en tekenfilms zien we apen vaak weergegeven als grappige, speelse of slimme personages. Denk bijvoorbeeld aan het doodshoofdaapje Meneer Nilsson in de televisieserie Pipi Langkous, en de films King Kong en Planet of the Apes.